Iza debelih plišanih zavjesa luksuznog pariskog kluba, nadomak Jelisejske palate, održavao se prijem visokog političkog profila. Kravate su bile obavezne za goste koji su se uveče 26. maja okupili kako bi upili “budućnost konzervatizma u Francuskoj i na Zapadu”, kako je obećano na pozivnici. Domaćin je bio Amerikanac, nepoznat francuskoj javnosti, koji ipak drži dio sudbine Sjedinjenih Država u svojim rukama. Kevin Roberts je predsjednik moćne Heritidž fondacije - najuticajnijeg konzervativne organizacije u orbiti pokreta Donalda Trampa “Učinimo Ameriku ponovo velikom” (MAGA). Ta fondacija je otvorila put Trampovom povratku na vlast, dostavljajući mu izuzetno radikalni dokument “Projekat 2025” - nezvanični plan njegove nove predsjedničke administracije.
Ćelav, s bedžom u obliku zvona (simbola Heritidž fondacije) na reveru sakoa, Roberts (50) je odavao utisak elokventnog univerzitetskog profesora. Rođen u južnoj Luizijani, jedan je od najrevnosnijih ideologa Trampovog drugog mandata, odlučan da “sve spali”, ima sklonost ka radikalnim metaforama, kako bi preoblikovao Ameriku u njenu nacionalističku i reakcionarnu verziju. Od 2021. vodi Heritidž fondaciju i njenih 350 zaposlenih. Istoričar po obrazovanju, u toj ulozi zarađuje gotovo milion dolara godišnje. Redovan je gost u Mar-a-Lagu, Trampovoj rezidenciji, i razvio je blisko prijateljstvo sa Džej Di Vensom, 40-godišnjim nacionalističkim katolikom i potpredsjednikom.
Roberts je prije svega jedan od neformalnih izaslanika za ključni cilj Trampovog drugog mandata: uspostavljanje mreže sa “civilizacijskim saveznicima u Evropi”, kako je to formulisao američki Stejt department u strateškoj bilješci objavljenoj 27. maja. U dokumentu se navodi namjera Trampovog tima da promoviše svoju viziju “zajedničkog kulturnog nasljeđa” koje se proteže od Pariza do Varšave. Krajem maja Roberts je prvi put otputovao u Francusku - upravo s tim ciljem.
Diskretna turneja
Tokom tri dana, Kevin Roberts je obavio diskretan krug sastanaka s istaknutim predstavnicima krajnje desnice: Marion Marešal, nećakom Marin Le Pen i poslanicom u Evropskom parlamentu, liderima partije “Ponovno osvajanje!” Erikom Zemurom i Sarom Knafo, novim saveznikom Le Penove Erikom Sijotijem, kao i ljudima bliskim Le Peninom zamjeniku Žordanu Bardeli.
“On je izbrušeni profesionalac u oblasti metapolitike, a Amerikanci su odlični trgovci kad treba promovisati svoj proizvod”, rekao je finansijer Fransoa Dervije, savjetnik partije Nacionalno okupljanje (RN), nakon sastanka s Amerikancem.
Roberts je takođe dao intervju za Mond, pod budnim okom tjelohranitelja i svog direktora komunikacija. “Mi imamo lidera, a Heritidž ima privilegiju da igra ulogu u tome da mu olakša put”, rekao je učtivo. “Ako možemo da podijelimo ta iskustva i pouke iz SAD s prijateljima u Francuskoj, to može biti korisno.”
“Projekat 2025” prestigao je Tejlor Svift po broju pretraga na Guglu. Preuzet je više od 5,4 miliona puta, što je rekord za izvještaj jedne organizacije
On želi pomoći u ujedinjavanju krajnje desnice, po uzoru na skup koji je u februaru u Madridu organizovala španska krajnje desna partija Voks pod sloganom “Učinimo Evropu ponovo velikom”. Roberts je tom prilikom bio prisutan zajedno s nacionalističkim i populističkim saveznicima Marin Le Pen.
“Zabrinuti smo za Zapad, za Francusku”, nastavio je. “Imigracija je jedna od najvećih prijetnji za nas - bog blagoslovio Donalda Trampa jer je to riješio. Ali u Francuskoj je problem pravna imigracija, koju su sekularna ljevica i najradikalniji muslimani iskoristili kako bi potkopali projekat nacionalnog suvereniteta. Heritidž će uvijek stajati uz ljude širom svijeta koji se tome protive”, kazao je i dodao “ne zanima me šta radikalna ljevica govori o meni”. “Nisam ljut na njih, samo želim da ih porazim. Na svakim izborima do kraja svog života.”
Nasamo sa Trampom
Prije tri godine, 21. aprila 2022, još ništa nije bilo odlučeno. “Konzervativna kontraofanziva” o kojoj danas govori Kevin Roberts tada je djelovala kao daleka perspektiva. Tramp, opterećen kongresnom istragom o neuspjelom pokušaju puča na Kapitolu 6. januara 2021, otputovao je na luksuzno ostrvo Amelia, uz obalu Floride, kako bi prisustvovao godišnjoj konferenciji konzervativne organizacije. Roberts je bio tamo, noseći crvenu kravatu ukrašenu zvončićima i manžetne u istom stilu. Na bini, bivši predsjednik izgovorio je tople riječi:
“Ovo je sjajna grupa i oni će postaviti temelje i razraditi planove za ono što će naš pokret - i vaš pokret - učiniti kada američki narod da kolosalan mandat da spasimo Ameriku.”
Ranije tog dana, Roberts i Tramp doputovali su privatnim avionom iz Trampove rezidencije u Palm Biču. Fotografija dvojice muškaraca kako se naginju jedan prema drugom u bijelim kožnim foteljama biće objavljena tek kasnije, u avgustu 2024, u “Vašington postu”.
U vrijeme tog susreta na Floridi, Roberts je pokrenuo izradu vodiča za pripremu nove republikanske administracije - danas poznatog “Projekta 2025”. Taj zadatak povjerio je u martu 2022. Polu Dansu, bivšem šefu kabineta američke Kancelarije za upravljanje kadrovima. Sa godišnjom platom od 300.000 dolara, Dansova misija bila je da ujedini 54 konzervativna instituta protiv, kako su to nazivali, “neo-marksističke”, “liberalne” i “progresivne” prijetnje.
Energični Dans imao je jednu opsesiju: vođenje rata protiv federalne administracije, koju je nazivao “četvrtom granom vlasti”. Jednog aprilskog dana, dok se vraćao kući u Čarlston, Južna Karolina, slušao je potkast “War Room” Stiva Benona, nacional-populističkog stratega koji i dalje vjeruje da su izbori 2020. “pokradeni” od strane demokrata i mračnih sila takozvane “duboke države”. Dans je tada odlučio da upravo to postane središnja tačka njegovog plana djelovanja.
Mesijanski stil
Godinu dana kasnije, u aprilu 2023, masivni dokument bio je spreman: 922 stranice nadahnute nacionalizmom, autoritarizmom i reakcionarnim idejama, napisane mesijanskim stilom s ciljem da se “okupi vojska usklađenih, provjerenih, obučenih i spremnih konzervativaca”. Kako su mjeseci prolazili, misteriozni “Projekat 2025” privlačio je sve više pažnje. Počeli su da ga povezuju s Trampom, koji je čak javno izrazio zahvalnost šefu Heritidž fondacije u februaru 2024. godine, na skupu Nacionalnog oružanog udruženja (NRA): “Hvala ti, Kevine.”
Međutim, tokom ljeta, četiri mjeseca prije izbora, uslijedio je dramatični obrt: Tramp se odrekao “Projekta 2025”. Lider MAGA pokreta rekao je da “nema pojma” ko stoji iza njega, iako je u njegovoj izradi učestvovalo 140 članova njegove administracije iz perioda 2017–2020, uključujući i šest bivših članova kabineta.
“Projekat 2025” prestigao je Tejlor Svift po broju pretraga na Guglu. Preuzet je više od 5,4 miliona puta, što je rekord za izvještaj jedne organizacije. Njegovi autori bili su svjesni rizika da bi mogli uplašiti birače. Roberts je odložio objavljivanje sopstvene knjige “Zora svitanja: Povratak Vašingtona radi spasa Amerike”, u kojoj su izložene iste ideje, za 12. novembar - 7 dana nakon glasanja. Objasnio je svom timu, s žaljenjem, da je to bila taktička odluka: prije svega kako ne bi odmogao Trampu. U međuvremenu, Dans je preuzeo ulogu žrtvenog jarca. Arhitekta “Projekta 2025” dao je ostavku u Fondaciji Heritidž, u napetoj atmosferi. Vratio se u civilni život kao advokat.
Vodič za predsjednika
Međutim, nakon što je Tramp izabran za drugi mandat, “Projekat 2025”, zamišljen kao “švedski sto” sa kog Tramp može da bira po volji, odvijao se “izvan mojih najluđih snova”, rekao je Roberts za “Mond”. “Projekat 2025” predviđao je mobilizaciju vojske na južnoj granici kako bi se protjerali milioni migranata; predsjednik je potpisao izvršnu naredbu o upotrebi vojske i objavio video-snimke na kojima su Latinoamerikanci, vezani i okruženi vojnicima, prikazani na pistama aerodroma, prije nego što je 8. juna poslao Nacionalnu gardu u Los Anđeles da uguši proteste protiv deportacija.
Fondacija Heritidž željela je da iskorijeni politike raznolikosti, ravnopravnosti i inkluzije (DEI); Trampova administracija išla je toliko daleko da je pretraživala čak izjave saveznih službenika.
Nova Bijela kuća ponekad ide i dalje od toga. Poglavlje o “birokratiji” priznalo je izvjesne zasluge Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID). Tramp je, međutim, dozvolio Ilonu Masku da bez milosti rasturi tu agenciju za pomoć, nazvavši je “kriminalnom”. “Projekat 2025” predlagao je reaktiviranje izvršne uredbe iz Trampove ere koja bi omogućila bržu zamjenu viših zvaničnika nakon promjene administracije. Nova administracija više je voljela da sprovodi masovne čistke, bez odobrenja Kongresa, pozivajući se na lojalnost predsjedniku.
Međutim, iako je Tramp otišao i dalje od “Projekta 2025”, ultrakonzervativne frakcije i dalje su nezadovoljne kada je riječ o prvoj tački plana: reproduktivnoj politici. Vodič pod nadzorom Fondacije Heritidž navodi da američki predsjednik ima “moralnu odgovornost da povede naciju u obnavljanju kulture života”, uklanjanjem pilule za abortus sa tržišta ili transformacijom Ministarstva zdravlja u “Ministarstvo života”. “Sami moralni temelji našeg društva su ugroženi”, napisao je Roberts, tvrdeći da je pravo na abortus, koje je bilo zaštićeno na saveznom nivou, “omogućilo smrt desetina miliona nerođene dece”.
Viktor Orban - izvor inspiracije
Rođen u katoličkoj porodici, Kevin Roberts, oženjeni otac četvoro djece, stekao je priznanje kao izuzetan istoričar na Univerzitetu Teksas u Ostinu, gdje je doktorirao na temu o ropstvu i bijeloj rasnoj hijerarhiji. U razgovoru za Mond, “kategorički” je negirao da se promijenio od vremena kada je, kako kaže, “koristio istorijske izvore kako bi prikazao ljudsku stranu robova”.
Navodi se da ga u njegovoj krstaškoj borbi za bijelu, hrišćansku identitetsku politiku inspiriše mađarski premijer Viktor Orban. U martu 2024, Roberts je tiho ugostio nacionalističkog lidera u prostorijama Fondacije Heritidž, nakon što je Orban posjetio Trampa u Mar-a-Lagu. “Mađarska nas je inspirisala”, rekao je Roberts. Zahvaljujući Orbanu, tvrdi on, “nacionalni identitet u Mađarskoj je vaskrsao. Evropska unija koristi floskulu demokratije protiv njega. To je lekcija i za nas u SAD.”
Prije nekoliko godina, u Budimpešti, Robertsa su impresionirali veliki infrastrukturni projekti koje je Orban pokrenuo kako bi izbrisao sve tragove komunističke prošlosti. Roberts je to doživio kao dokaz da politička volja može postići sve - čak i da ispravi istoriju. “U Vašingtonu postoje zgrade u sovjetskom stilu”, dodao je, poput “Ministarstva prosvete SAD, koje se, srećom, trenutno demontira.”
Džej Di Vens - prirodni saveznik
Na prvi pogled, Tramp nije bio prirodni izbor Fondacije Heritidž. Dugo su visoki savjetnici u Heritidžu posmatrali nacionalpopulistu Trampa kao autsajdera. Godine 2016, Majkl Nidham, tadašnji šef lobističkog krila Heritidža, nazvao ga je “klovnom” koji “mora da se povuče iz trke”, tokom gostovanja na Foks njuzu. Danas Nidham služi kao savjetnik državnog sekretara Marka Rubija.
Međutim, autori “Projekta 2025” sada su lojalni Trampovi potporučnici koji ga okružuju bilo da prima goste u Ovalnom kabinetu, bilo da nastupa na bini na Konferenciji konzervativne političke akcije (CPAC), globalnom okupljanju konzervativaca. Ras Vout, koji je autor poglavlja o jedinstvenoj predsjedničkoj vlasti i vladanju putem izvršnih uredbi, danas je direktor budžeta Bijele kuće. Stiven Miler, nacionalistički ideolog koji je osmislio plan masovnih deportacija migranata, Trampov je zamjenik šefa kabineta i centralna figura njegove administracije. Tom Homan, kojeg je Tramp nazvao svojim “carem za granicu”, obavlja dužnost izvršnog pomoćnika direktora za sprovođenje i deportacije. Piter Navaro, ideolog “pravedne trgovine” u okviru “Projekta 2025”, savjetnik je za trgovinu u Bijeloj kući i zalaže se za masivne carine. I konačno, Džon Ratklif vodi ultraosjetljivu Centralnu obavještajnu agenciju (CIA).
“Sve je bilo napisano, ali to nismo shvatili dovoljno ozbiljno. Sada arhitekte ‘Projekta 2025’ sprovode dugoročnu agendu čija su meta ideje, kultura i slobode”, kazao je američko-nigerijski pisac Tope Folarin
Tramp im je formalni lider, ali prirodni saveznik Fondacije Heritidž je Džej Di Vens. Prešavši u katoličanstvo sa 35 godina, potpredsjednik je prigrlio retoriku evanđelističkog krila kada su u pitanju porodične vrijednosti, “prava pojedinca data od Boga” i “religiozna posvećenost i duhovnost (kao) najveći izvori sreće širom svijeta”, kako se navodi u “Projektu 2025”. “On će sigurno biti jedan od lidera, - ako ne i glavni lider našeg pokreta”, rekao je Roberts za “Politiko” u martu 2024.
Trojanski konj trampizma u Evropi ima mnogo lica. Prije Fondacije Heritidž i njenih satelita, Stiv Benon je već pokušavao da ujedini krajnje desničarske pokrete Starog kontinenta uoči evropskih izbora 2019. godine. Bio je, između ostalog, počasni gost Marin le Pen na kongresu njene partije 2018. godine.
Iako nije direktno učestvovao u izradi “Projekta 2025”, nikada ne propušta priliku da zahvali svojim “prijateljima” iz kruga Fondacije Heritidž. “Niko nikada nije štampao takvu knjigu. Te četiri godine su nam omogućile da iscrtamo plan i osmislimo sve što se sada sprovodi i da obezbijedimo kadar od 500 ljudi u administraciji.”
EU - institucija koju treba rasformirati
Nikola Be, bivši zamjenik liderke Le Pen, a sada poslanik u Evropskom parlamentu kaže da je “trampizam revitalizovao Republikansku partiju kroz viziju zasnovanu na identitetu. Uostalom, civilizacijski izvor Amerike je Evropa, sa svojim dubokim kulturnim i hrišćanskim korenima”, oduševljeno je izjavio. On je u februaru putovao u Vašington kako bi uspostavio kontakte u Fondaciji Heritidž.
Be je tog dana prisustvovao koktelu za konzervativne, nacionalističke i identitetske poslanike Evropskog parlamenta u sjedištu Fondacije Heritidž, u aveniji Masačusets. Takvi sastanci s evropskom krajnjom desnicom održavaju se redovno. Krajem januara, Heritidž se sastao sa češkim političarem Filipom Turekom, skeptikom po pitanju klimatskih promjena i ljubiteljem predmeta iz Trećeg rajha, članom anti-EU grupe Patriote za Evropu. Heritidž je 11. marta bio domaćin zatvorenog sastanka Mađarskog koledža Matijaš Korvin, škole kojom upravlja politički savetnik Viktora Orbana, i fondacije Ordo Iuris, poljske tradicionalističke organizacije.
Upravo su ta dva instituta tom prilikom predstavila svoj izvještaj “veliko resetovanje”, čiji je cilj demontaža Evropske unije iznutra. “Kada je riječ o Evropi, predsjednik Tramp ima strategiju zavadi pa vladaj”, rekao je E. J. Antoni, jedan od ekonomista iza Projekta 2025, uoči posjete italijanske premijerke Đorđe Meloni Vašingtonu u aprilu.
Upravo je u tim zakulisnim sastancima Fondacije Heritidž učvršćen zaokret ka desnici u SAD, a djelimično i u Evropi, kroz niz kritički nastrojenih konferencija o klimatskim agendama i vakcinalnim politikama.
Na tim skupovima bilo je i radoznalih učesnika iz redova centra. Među njima i David Amijel, bivši savjetnik francuskog predsjednika Emanuela Makrona, koji se zatekao u Fondaciji Heritidž tokom godišnjeg sastanka Međunarodnog monetarnog fonda u aprilu. Napustio je sastanak “izuzetno zabrinut zbog ultrareakcionarne američke ofanzive” i o tome obavijestio Jelisejsku palatu. “Njihov pravi projekat jeste da razmontiraju sav napredak koji je Amerika postigla od 1960-ih: pravo na abortus, svijest o klimatskim promjenama, građanska prava...” naglasio je Amijel. “Unutar američkog krajnje desničarskog bloka postoje tri krila: populističko, koje se obraća bijelim radnicima iz deindustrijalizovanih saveznih država; oligarhijsko, koje čine tehnološki magnati; i ultrareakcionarno, koje predstavlja Fondacija Heritidž. Kulturni rat ih sve okuplja - to je lijepak trampističke koalicije.”
Ulazne tačke u Evropu
U međuvremenu, ulazne tačke u Evropu su se umnožile, a političke figure povezane s mrežama Fondacije Heritidž sve češće dolaze u prvi plan. Za ambasadora SAD pri EU, Tramp je izabrao Endrjua Pazdera, bivšeg direktora lanca brze hrane poznatog po provokativnim reklamama (“Volim lijepe žene koje jedu burgere u bikiniju”).
Ovaj bivši aktivista protiv prava na abortus, koji je pomogao u pisanju zakona savezne države Misuri iz 1989. kojim se definiše da “život počinje začećem”, danas je istaknuti glas unutar Fondacije Heritidž. “Moj veliki prijatelj”, rekao je Roberts, kada ga je 22. januara ugostio u svom podkastu, uz pratnju kantri muzike. U emisiji je Pazder žestoko kritikovao finansijsku elitu koja podržava inkluzivne politike u poslovanju, nazivajući ih “socijalizmom u jagnjećoj koži” koji šteti profitu akcionara.
Druge istaknute figure iz konzervativnih mreža okupljene su oko Čarlsa Kušnera, Trampovog ambasadora u Francuskoj i oca njegovog zeta. Gabrijel Šajnman, gost Fondacije Heritidž u svojstvu direktora Društva Aleksandar Hamilton, još jedne organizacije iz Vašingtona, očekuje se u Parizu kao šef kabineta ambasadora.
U SAD, demokrate i lideri liberalnih organizacija danas se kaju. Kako je rekao nigerijsko-američki pisac Tope Folarin, izvršni direktor progresivnog Instituta za političke studije: “Sve je bilo napisano, ali to nismo shvatili dovoljno ozbiljno. Sada arhitekte “Projekta 2025” sprovode dugoročnu agendu čija su meta ideje, kultura i slobode”. I, takođe, evropski liberalni model. “Nekoliko američkih fondacija pokazuje sve veće interesovanje za zapadnu Evropu”, potvrdio je Nikola Konker, istaknuta ličnost francuskog ogranka organizacije Republikanci u inostranstvu. “Heritidž bi mogao da inspiriše sličnu doktrinu ovdje - francuski Projekat 2027.”
U martu je Trampova administracija bez oklijevanja naložila velikim evropskim korporacijama da obustave svoje interne politike inkluzije i ravnopravnosti. To miješanje razbijesnelo je poslovne lidere, sindikate i francusku vladu, koja je poručila: “Vrijednosti nove američke vlade nijesu naše.”
U skladu s ideološkom ofanzivom potpredsjednika Džej Di Vensa u Minhenu u februaru, Fondacija Heritidž izradila je niz dokumenata o “slobodi govora”, u kojima osuđuje ono što naziva “digitalnim imperijalizmom Brisela” zbog nametanja evropskih standarda za regulaciju govora mržnje na internetu. Prema tim dokumentima, takva “cenzura velikih tehnoloških kompanija” imala bi “razorne posljedice” po američke izbore.
Ipak, 27. maja, dok se Roberts sastajao sa ključnim figurama krajnje desnice u Parizu, Tramp je u Poljsku poslao svoju sekretarku za unutrašnju bezbednost, Kristi Noem, kako bi podržala nacionalističko-konzervativnog kandidata Karola Navrockog u drugom krugu predsjedničkih izbora. “On mora da bude sljedeći predsjednik Poljske. Da li me razumijete?” uzviknula je Noem, uperenim prstom, na bini CPAC-a, koji je prvi put održan u Poljskoj. Njena želja se ispunila: kandidat i Trampov obožavalac, koji je mjesec ranije posjetio Bijelu kuću, tijesno je pobijedio na izborima 1. juna. Fondacija Heritidž proslavila je ovu “ogromnu pobjedu”, poručivši: “Evropa možda ipak može biti spasena”.
Priredila: N. B.
Bonus video:
