Budžet države Crne Gore je u 2024. godini po pravosnažnim sudskim presudama i na osnovu vansudskog poravnanja ostao bez 19.304.581,37 eura. Naplate prinudnim putem, troškovi kamata, sudski i troškovi prinudnog izvršenja, prema nekim kalkulacijama, iznosili su 30 do 40 odsto ukupne sume.
Prema izvještaju Ministarstva finansija, po osnovu tužbi i vansudskog poravnanja najviše je isplatilo Ministarstvo saobraćaja - Uprava za saobraćaj koja je po ovom osnovu olakšalo državnu kasu za 3.383.836,22 eura. Po visini iznosa slijedi Ministarstvo prostornog planiranja, urbanizma i državne imovine sa 3.190.980,51 euro. Ministarstvo unutrašnjih poslova je koštalo budžet 3.149.784,59 eura, a Ministarstvo odbrane je u ove svrhe izdvojilo 1.564.337,70 eura.
U Upravi za saobraćaj ističu da je novčani iznos od 2.140.062,67 eura isplaćen za potrebe postupka eksproprijacije nepokretnosti radi rekonstrukcije magistralnog puta M-2 Debeli Brijeg - Tivat - Budva, a uslijedio je, kako kažu, zbog neadekvatnih promjena u organizaciji rada Ministarstva finansija i Ministarstva prostornog planiranja, urbanizma i državne imovine i trajao je u intervalu od oktobra 2023. godine do 10. 4. 2024. godine kad je usvojena izmjena Zakona o eksproprijaciji.
Napominju da su sredstva za eksproprijaciju nepokretnosti radi rekonstrukcije magistralnog puta M-2 Debeli Brijeg - Tivat - Budva bila obezbijeđena u budžetu, na posebnom računu Ministarstva finansija - depozit za eksproprijaciju u iznosu od 14.743.000 eura.
Takođe, prinudnim putem isplaćen je iznos od 741.167,48 eura po ovom osnovu za potrebe drugih postupaka eksproprijacije.
Preostali iznos od 647.995,40 eura je isplaćen prinudnim putem od strane javnih izvršitelja koji su postupali po pravosnažnim sudskim presudama.
Za 200 tužbi više od tri miliona
U Ministarstvu prostornog planiranja, urbanizma i državne imovine ističu da je, u Glavnoj knjizi trezora, sa stanjem na dan 31. decembra 2024. godine, uplaćeno dobavljačima, preko takozvanih sudska rješenja 3.190.980,51 eura.
U ovom resoru ističu da je riječ o oko 200 pojedinačnih tužbi koje u ukupnom iznose 3.190.980,51 euro.
Navedeni iznos se odnosi na isplate troškova nastalih po osnovu pravosnažnih presuda Osnovnog suda, Višeg suda, Upravnog suda, pravosnažnih rješenja o izvršenju javnih izvršitelja, parničnih postupaka, tu bi po osnovu rada i prava iz radnih odnosa i ostalo, kažu u Ministarstvu prostornog planiranja, urbanizma i državne imovine i dodaju da ubrzano rade na obezbjeđivanju evidencije sudskih sporova, za svoje potrebe i za potrebe informisanja građana o potrošnji njihovog novca.
Ministarstvu unutrašnjih poslova i Upravi policije, kažu u MUP-u, se ne dostavlja dokumentacija po kojoj su vršena plaćanja (ne dostavljaju se original pravosnažne sudske presude), već se iznos po osnovu prinudne naplate, posredstvom Državnog trezora - Ministarstva finansija, samo evidentira u budžetu Ministarstva unutrašnjih poslova i Uprave policije, Na izdatku 4630 - otplata obaveza iz prethodnog perioda, evidentiraju se izdaci nastali po osnovu pravosnažnih i izvršnih rješenja.
Ministarstvu unutrašnjih poslova Zakonom o budžetu za 2024. godinu na izdatku 4630 - otplata obaveza iz prethodnog perioda nijesu odobrena sredstva, a Zahtjevom za budžetskim sredstvima za 2024. godinu su tražena.
Za 2024. godinu po osnovu sudskih presuda je izvršena naplata prinudnim putem (posredstvom Državnog trezora - Ministarstva finansija) sa Aktivnosti - Podrška radu policije iznos od 1.884.910,61 eura i sa Aktivnosti - Upravljanje i administracija MUP-a iznos od 1.264.873,96 eura.
U Ministarstvu odbrane navode da se plaćanje u iznosu od 1.564.337,70 eura odnosi na plaćanje po osnovu pravosnažnih sudskih odluka i presuda iz radnih sporova, eksproprijacije, tužbe zaposlenih, prinudnih naplata dobavljača i slično, i i na oko 380 plaćenih stavki po navedenim radnim sporovima.
DRI na vrijeme upozoravao
Problem, međutim, nije nov ni nepoznat. Državna revizorska institucija (DRI) je u svojim izvještajima upozoravala i Ministarstvo unutrašnjih poslova i Ministarstvo odbrane.
“Ministarstvo odbrane nije vršilo isplate po osnovu pravosnažnih sudskih presuda, iz kog razloga je naplata vršena prinudno, na osnovu rješenja o izvršenju”, navodi se u Izvještaju o reviziji (Godišnjeg finansijskog izvještaja) Ministarstva odbrane za 2023. godinu.
DRI je donio i preporuku u kojoj se ističe da Ministarstvo odbrane treba da postupa po pravosnažnim i izvršnim odlukama nadležnih sudova i drugih organa i tako izbjegne neekonomično trošenje budžetskih sredstava u postupku prinudne naplate potraživanja.
Sličnu preporuku DRI je donijela prilikom revizije Ministarstva unutrašnjih poslova.
DRI je najprije konstatovao da izdaci evidentirani na računu 4630 - otplata obaveza iz prethodnog perioda u ukupnom iznosu od 2.531.761,73¤ odnose se na prinudnu naplatu po osnovu izvršnih rješenja javnih izvršitelja koje Ministarstvu finansija dostavlja Centralna banka Crne Gore. Revizijom je utvrđeno da MUP nema dokumentaciju (zahtjevi za plaćanje, rješenja o izvršenju i dr.) za 96% izdataka obuhvaćenih uzorkom. Navedeno predstavlja ustaljenu praksu koja za posljedicu ima dodatne troškove izvršenja koji se plaćaju iz budžeta i onemogućava sprovođenje finansijske kontrole potrošnje državnog novca na način propisan Uputstvom o radu Državnog trezora.
U preporuci DRI se navodi da Ministarstvo unutrašnjih poslova treba da, u saradnji sa Ministarstvom finansija i Zaštitnikom imovinsko-pravnih odnosa, “obezbijedi da se postupa po pravosnažnim i izvršnim odlukama nadležnih sudova i drugih organa i tako izbjegne neekonomično trošenje budžetskih sredstava u postupku prinudne naplate potraživanja i obezbijedi vršenje finansijske kontrole potrošnje državnog novca, na način propisan Uputstvom o radu Državnog trezora”.
Bojana Ćirović, Zaštitnik imovinsko-pravnih interesa Crne Gore, odgovarajući na pitanje šta je potrebno učiniti da se izdaci iz budžeta po ovom osnovu smanje u nekom budućem periodu, ističe da se radi o četiri faze.
“Prvo i osnovno je zaustavljanje ulaska u postupak medijacije i nadalje u sudski postupak, jer već tada nastaje dodatni trošak u vidu kamate, odnosno kasnije dodatno i sudskih i troškova prinudnog izvršenja. To bi značilo da sve budžetske jedinice počnu evidentirati, obračunavati i na mjesečnom nivou isplaćivati uz zaradu potraživanja na ime prekovremenog rada, rada u vrijeme vjerskih i državnih praznika i sva ona zakonom zagarantovana potraživanja radnika, čiji obračun je moguć na mjesečnom nivou. U tom slučaju bi bilo preventivno djelovanje”, ističe Ćirović.
Uvećanje zbog kamata i troškova postupka
Što se tiče postupaka medijacije pred Agencijom, objašnjava Zaštitnik, u slučaju kada se nije izvršio obračun kako je prethodno objašnjeno, onda budžetske jedinice same mogu praviti poravnanja, ali već tada se kamata pojavljuje kao dodatni trošak, odnosno šteta po budžet. Ukoliko se postupak ne riješi ni pred Agencijom, dolazi do sudskog postupka u kojem slučaju Zaštitnik preuzima nadležnost i vodi postupak, a uloga budžetskih jedinica je da dostave sve tražene podatke i daju izjašnjenja, u rokovima, jer uvijek postoji mogućnost neosnovanosti tužbenog zahtjeva.
“Međutim, u toj fazi u izgubljenim sporovima nastaje šteta u vidu i troškova postupka. Zaštitnik nakon ove faze upućuje budžetskim jedinicama presude na izvršenje, međutim, u praksi određene budžetske jedinice ne postupaju u rokovima i ne izvršavaju presude, kada već pored kamate i sudskih troškova nastupa šteta u vidu troškova prinudnog izvršenja”, ističe Bojana Ćirović, naglašavajući po nekim kalkulacijama, opštim, dodatni trošak kroz nepostupanje iznosi od 30 do 40 odsto.
Ona ističe da se prethodno navedeno odnosi na radne sporove i da ukupan odliv sa budžeta nisu isključivo prinudno izvršene presude, već i iznosi koji se odnose na nepostupanje po fakturama i raznim drugim obavezama budžetskih jedinica preuzetim kroz ugovorne odnose…
Što se tiče ostalih korisnika budžeta, u Tužilačkom savjetu kažu da je Ministarstvo finansija, tokom 2024. godine, za potrebe Osnovnog državnog tužilaštva u Podgorici, u okviru otplate obaveza iz prethodnog perioda, knjižilo sudska izvršenja u iznosu od 166.659,58 eura. Ova sredstva odnose se na potraživanja po osnovu pravosnažnih sudskih odluka, uključujući naknade vještacima, tumačima, advokatima, kao i potraživanja iz radnih sporova.
U Upravi za gazdovanje šumama i lovištima kažu da je svako plaćanje u iznosu od 628.258,18 eura, izvršeno na osnovu izvršnih presuda crnogorskih sudova, a da ne postoji nijedno vansudsko poravnanje i da Uprava nije zaključivala vansudska poravnjanja. Većina iznosa su pravosnažnim presudama za potraživanja koja datiraju i po 15 godina unazad dok dvije presude na iznos od 129.000 eura i jedna presuda na iznos od 209.000 eura su po presudi Privrednog suda za sporove koji datiraju još od 2008. do 2014. godine, iz razloga jer su po presudi suda bili stopirani radovi, a tadašnji menadžment uprave i ministarstvo nije obezbijedilo uslove za nesmetano izvođenje radova, ističu u Upravi.
Oni napominju da su posebno ponosni što se za period od 2024. godine ovakvi propusti ne mogu desiti iako su neki htjeli da zabranom rada u odjeljenjima gdje je sve plaćeno, a u slučaju da se nisu aneksirali ugovori, bilo bi omogućeno da korisnici tuže državu i nadoknade sve troškove plus izgubljenu dobit, kao u gore navedenom slučaju.
Ministarstvo energetike je po ovom osnovu, u 2024. godini, platilo 11.045,22 eura. Ova suma se odnosi na dvije isplate izvršene tokom 2024. godine, u skladu sa rješenjima o vansudskom poravnanju.
Prva isplata se odnosi na naplatu duga po osnovu nabavke avionskih karata, dok je druga isplata izvršena po osnovu naplate duga i sudskih troškova u vezi sa predmetom koji datira iz 2016. godine, a čiji je sudski postupak pravosnažno okončan tokom 2023. godine.
Oba poravnanja sprovedena su u skladu sa zakonskom procedurom i po prethodnom odobrenju nadležnih institucija.
AZLP isplatio 350.000 eura
Agencija za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama po ovom osnovu isplatila je 350.640,47 eura.
Agencija je plaćala po tužbama i na osnovu presuda i rješenja Upravnog suda, kao i na osnovu rješenja o izvršenju presuda u postupcima koji se vode između Agencije i prvostepenih obveznika primjene Zakona o slobodnom pristupu informacijama, podnosioca zahteva za Slobodan pristup informacijama, kao i u postupcima u oblasti zaštite ličnih podataka između Agencije i podnosioca prigovora na rješenja Savjeta Agencije.
Ova institucija uplaćivala je i troškove iz upravnih sporova koji nastaju kroz angažovanje advokata od strane tužilaca u postupcima koji se vode protiv Agencije, te se strankama presudama dosuđuju troškovi na ime angažovanja advokata.
Iznos od 133.757,58 eura odnosi na isplate koje su vršene po osnovu izvršnih sudskih odluka, kada je nadležni resor djelovao pod nazivom Ministarstvo rada i socijalnog staranja.
U Ministarstvo rada i socijalnog staranja podsećaju da je, u periodu kada su nastale ove sudske obaveze, ovaj resor imao veoma širok djelokrug rada, koji je obuhvatao radne odnose i prava iz rada, uključujući - inspekcijski nadzor i radne sporove, tržište rada i politiku zapošljavanja, penzijsko i invalidsko osiguranje, socijalnu i dječju zaštitu, brigu o osobama sa invaliditetom i drugim osjetljivim grupama, boračku i invalidsku zaštitu, zaštitu i zdravlje na radu, kao i nadležnosti u oblasti međunarodne saradnje, evropskih integracija i vođenja evidencija iz ovih oblasti.
Do podataka za ovaj tekst “Vijesti” su došle zahvaljujući Zakonu o slobodnom pristupu informacijama, koristeći aplikaciju MANS-a “Pitajte institucije”.
Nesporazum na relaciji Uprava za saobraćaj - Zaštitnik
U Upravi za saobraćaj naglašavaju da u većini predmeta koje zaprime od Zaštitnika imovinsko-pravnih interesa Crne Gore nemaju potrebne instrukcije za dalje postupanje, a u većini slučajeva nemaju ni mogućnost da na dobrovoljnoj osnovi postupe po pravosnažnim sudskim presudama.
“Potrebno je da ubuduće Zaštitnik imovinsko-pravnih interesa Crne Gore dostavlja dopise u kojima će jasno i precizno dati instrukcije po pravosnažnim sudskim presudama”, kažu Upravi za saobraćaj
Kao primjer navode dopis Zaštinika - kancelarija Kotor br. 28/10 do 10. novembra 2024. godine u kome se navodi da dostavljaju rješenje Vrhovnog suda Už-Rev. Br. 28/24 od 27. novembra 2024. godine radi upoznavanja sa tokom postupka, ne navodeći da je potrebno izvršiti isplatu naknade po ovom osnovu.
“Zaštitnik svim organima čiji je zakonski zastupnik, na identičan način dostavlja presude na postupanje. U slučaju nejasnoća, kojih ne može biti, jer se zna šta se radi po pravosnažnim presudama, s obzirom na to da uprava ima pravnike među zaposlenima, uprava je slobodna da zatraži dodatna pojašnjenja. Ovo i iz razloga postojanja stalne komunikacije Zaštitnika i Uprave za saobraćaj”, odgovaraju iz službe Zaštitnika imovinsko-pravnih interesa Crne Gore.
Opštine po istom osnovu platile 6.543.694,9 eura
U 19 crnogorskih lokalnih uprava, kako su Vijesti” pisale, na osnovu tužbi i vansudskih poravnanja lani plaćeno 6.543.694,9 eura.
Apsolutni rekorder je Glavni grad koji je iz budžeta u ove svrhe 2024. godine morao da izdvoji 2.890.565,01 euro. Slijedi Budva sa 1.552.272 eura, a lokalna uprava Kotora je u ove svrha potrošila nešto više od pola miliona eura.
Zanimljivo je da Opština Plužina nije u 2024. imala davanja za ove namjene.
Prvo i osnovno je zaustavljanje ulaska u postupak medijacije i nadalje u sudski postupak... To bi značilo da sve budžetske jedinice počnu evidentirati, obračunavati i na mjesečnom nivou isplaćivati uz zaradu potraživanja na ime prekovremenog rada, rada u vrijeme vjerskih i državnih praznika i sva ona zakonom zagarantovana potraživanja radnika... U tom slučaju bi bilo preventivno djelovanje
Bonus video:
